“DÜNYA ANA DİLİ GÜNÜ DOLAYISIYLA KÜRD DİL BİLİMCİSİ FEQİ HÜSENİ ANMAK AMACIYLA BU YAZIYI KALEME ALIYORUM. “
Orhan Kaya
FEQÎ HÛSEN SAĞNIÇ’IN ANISINA
İşgalcilerle aramızda tek fark var, o da dilimizdir.
Rengimiz, coğrafyamız, dinimiz işgalcilerle aynıdır.
Eğer bu da Kürtlerin elinden giderse bu Kürtlerin sonu olur.
Kürd aydını,dilbilimcisi/FEQÎ HÜSEN SAĞNIÇ
YIL 1991 TATVAN
Fotograftakiler, Ayakta sol baştaki Orhan Zuexpayıc ,Ahmet Aydın,
Okan Şenyüz , Oturanlar , koltukta oturan Feqi Hüsen, karşısındaki
Mustafa Kurban. **********************************
Kürd dil bilimcisi ve aydını Feqi Hüseyin Sağnıç’la Kürd dili üzerine aramızda geçen bir anekdotla başlamak istiyorum.
Yıl 1988 Feqi Hüsen Sağnıç’ın oğlu Azad Sağnıç’la olan dostluk ve arkadşlığımızdan dolayı Tatvan’a bir haftalığına ailece misafirliğine gitmiştik.
Tatvana’a gittiğimizin ikinci günüydü.
Azad arkadaşa dedimki !
Feqi Amcayla bizi tanıştır hem ziyaret hemde sohbet ederiz.
Feqi Amca o dönemlerde fazla dışarı çıkmaz,
Kürdçe dilbilgisi üzerine ilk kitap çalışması devam ediyordu.
Adetta kitabının çıkması için inzivaya çekilmişti.
Çok acele ediyordu bu dünyadan göçmeden dil konusunda Kürd halkına bilgi,deneyim
ve tecrübelerini kitaplaştırmak istiyordu.
Velhasıl, Azad ! bu akşam babama misafir olacağız haberini verdi.
Zaten iki katlı evleri alt katta Feqi Hüseyin,üst katta Azad ve ailesi oturuyordu.
******************
1998 Temmuz ayı olsa gerek, Feqi amcaya, Azad’ın ailesyile beraber misafirlige gittik.
Azad babasına bizi tanıştırırken, Baba benim Bingöllü arkadaşımdır,dedi !
Feqi Hüsen, doğal olarak hal hatırımızı kurmancı sorarak bildigim kadarıyla kendimi
ifade etmeye çalıştım.
Feqi Hüseyin Çolig “Bingöl” üzerine bana meraq ettigi bir kaç soru sordu.
Bu sorularının ilki Said Elçi’yi tanıyormusunuz,dedi !
Ayrıca Çolig den sordugu ikinci kişi Dr.Sıraç Bilgindi.
Îki Kürd şahsıyetide yakinen tanıdığımı söyledim.
Ve akabinde merhum Said Elçi’nin ağabeyi Hacı Sadık Elçi’le komşu olduğmuzu,
Sıraç Bilgin’le aynı bölgeden ailece yakın dost olduğumuzu aktardım.
Bu cevaplar Feqi’yi dahada bize yakınlaştırdı.
Tabi kurmanci konuşurken zorlandım ve Feqi Hüsene dönerek !
Feqi amca , kusura bakma ben Kurmanci kendimi iyi ifade edemediğim için ,
müsade edersen sorularınıza türkçe cevap vermek istiyorum,dedim !
Bu sorum üzerine Feqi Amca adetta beni şok eden bir cevap verdi.
Ben Kürd olup, ana dilini bilmeyen bir insanla prensibimdir, kesinlikle türkçe konusmam,dedi.
Eyvah deyip, nasıl bir belaya çatığım’da içimden geçmedi,degil.
Tabii bende soğuk kanlılığımı hiç kaybetmeden , adetta şok terapi yaşadım.
Feqi amca’ ya dönerek ama ben Kurmanc değilim ki?
Benim ana dilim Kırdki/zazaki olup, ana dilimede çok hakim olduğumu anlatmaya çalıştım.
Eğer bizim ana dilimizi biliyorsan sohbeti bizim dilimizde devam edelim,dedim.
Bu sözüm üzerine birden irkilerek tekrardan tebessümle siz ana dilinizi bildiğiniz,
ve bende sizin dilinizi iyi bilmediğim için tamam türkçe konuşalım,dedi.
Ama şunu söylemeyide ihmal etmedi.
Bunu bilin ki Kırdki/zazaki bilmeseydiniz,kesinlikle sizinle sohbet etmezdim.
Sözüde hala hafızamdadır.
*********************
Devamla, Feqi amca’ya kırdki/zazaki diline bir dilbilimci olarak neden bugüne kadar ilgiduymadığı sorusunu yönelttim.
Çünkü Bidlis/Tatvan’da çok yoğun Mutki ilçesinde Kirdki/zazaki bir nufus yoğunluğu vardır.
Bu ilçenin (Tatvan) yarısına yakını’da Kırdki/zazaki konuşuyorlar.
Feqi Amaca’ya ayrıca Arapça,Türkçe,Farsça dilinide azda olsa bildigini bize aktarmıştı.
Bende kendisine sömürgecilerin bu dillerini ögrenmişsin ama Kürdçe’nin lehçesi olan
Kırdki/zazaki’yi ilgi duymaman bir eksikliktir,demiştim.
Feqi Hüseyin bana o dönemde Kırdki dili yazım dili olarak fazla gelişmediğini, ilk yazılı
eseri olan Melle Xasi’nin kırdki mevlidinide bir türlü bulamadığını söyledi.
O yüzden kırdki/zazaki diline uzak kaldığını ifade etti.
Bende kendisine Mevlidi sana temin edip,yollayacağım.
Îstiyorumki ! bizim dilimiz üzerinede de çalışma yapasın.
Çok iyi hatırlıyorum, ´Diyarbekire gidip o mevlidi temin edip,Feqi amca’ya yolladım.
**********************
Yıl 1991 Sadam Hüseyin ikinci körfez savaşında Kürdlere saldırdığında yaklaşık 200 bin
insanımız sınıra yığılmıştı.
O dönem de Çolig “Bingöl” belediyesi olarak bizde bir kampanya ile yaklaşık 10 kamyon
gıda maddesi,tabi çok organizeli bir yardım hazırladık.
Bu yardım îçîn yaklaşık 1500 cıvarında 15 kg ağırlığında mültecilerin zaruri
ihtiyaçları olan torbalar hazırladık.
Torbanın içinde vitamin ilacı,iç çamaşır,Çorap,Cızlawet ayakabı,yağ,pirinç,bulgur,makarna’dan
tutun yaklaşık daha sayamadığım birçok gıda maddesini torbanın içinde bulmak mümkündü.
Belediye başkanımız Selhaddin Kaya diplomaside çalışmış, mültecilerin durumunu çok iyibilen biriydi.
Irak’ta yıllar önce ataşelik yapmış bölgeyi gezmiş peşmerge ve güneyli Kürdlerin yaşamını o dönem çok iyi bilen biriydi.
Yardım konvoyunda görevli 4 arkadaş’la beraber bizde sınıra doğru Çukurca bölgesinin sıfır noktasına doğru hareket ettik.
Feqi Hüsen’le çektiğimiz FOTOGRAFTAKÎ arkadaşların isminide yazmışım.
Arkadaşlara dedim ki ! yol güzergahımızda olan Tatavan’da ikamet eden ! dil bilimci Feqi amca’yiıziyaret edip,ondan sonra Çukurca’ya gidelim dedim.
Tabi tüm arkadaşlar duyarlı oldukları için sevinçle kabul ettiler.
*************************
Tatvan’da Feqi amca’ya ait Serhat Mobilya ve marangoz atölyesinin bulunduğu adrese gittik.Tesaddüf Feqi amca’la telefonlaştığımız için bizi büroda bekliyordu.
Kürd gelenek göreneklerine göre arkadaşlarımızı ağırlayıp, konu sohbetimiz
Saddam’in Kürdlere yapttığı zulüm ve sınıra yığılmalar ve Kürd dili ve edebiyati üzerineydi.
Ben Feqi amca’ya dönerek Kırdki mevlidi sana gönderdim, inceledin kırdki dili üzerineki çalışman ne durumda, sordum.
Feqi amca bana dönerek ! mevlidi çok inceledim, kırdki dili bana çok zor geldi.
O yüzden kırdki çalışmamı durdurdum,dedi.
Feqi Hüsen dil çalışmasına başlamadan önce kısa bir dönem Kürd tarihi üzerine çalışmaya başlıyor.
Tarih biliminin kendisine çok zor geldiği ve uğraş istediği için bu çalışmasından vazgeçerek, Kürd dili üzerine çalışmalarını yoğunlastırıyor.
Çünkü medrese kökenli olması, ana diline hakimiyeti,komşu dilleri iyi bilmesi onun için bir avantaj olduğunu bize aktarmıştı.
Hatta dil konusunda merhum RUHA mebusu aynı zamanda hukukçu/dilbilimci Kemal Badılı’la dil üzerinde ortak bazı çalışmalar/görüşmeler yaptığını hafızamda kaldığı kadarıyla aktarmıştı.
**************************
Feqi Hüseyin 1998 yılının Şubat ayı’nın sonuydu.
Almanya’ya illegal olartak çıkmadan iki gün evvel Istanbul’da Cerrahpasa hastahanesine doğru bir yakınımla gidiyoruz.
Önümüzde yaşlı bir amca ve elindeki çantayla yavaş yavaş yürüyordu.
Yaklaştıkça yüz yüze geldiğimde birde baktım ki Feqi amcadır.
Tabii kendisine hemen yanaşıp,hal hatırını sordum.
Bana dediki ( MKM ) Mezopotamya Kültür Derneğine dil dersi vermeye gidiyorum,dedi.
Ve devamla, oğlum Kürdlükte emeklilik yok bu işte,ölünceye kadar hizmet vardır.
Feqi Hüsen devamla, Ahdım mezara kadar halkıma hizmet etmektir,dedi.
Feqi Hüsenle ayrıldıktan sonra Awrupaya çıktım.
Zaten kendiside 2003 yılında vefat etti.
Sağnıç ailesine ve en önemliside Kürd halkına gerek siyasi,gerek dil,kültür ve edebiyat alanında önemli bir miras bıraktı.
O tıpkı merhum Said Elçi gibi mektepsiz bir kürd aydınıydı.
**********************
Azad arkadaş’la aramızda geçen bir anekdotu da aktarmak istiyorum.
Yıl 1992 gece saat 7,8 civarı.
Telefonum çalındı dostum ve arkadaşım Azad Sağnıç eşiyle beraber Karakoçan/Dep
cıvarında aracında eşi ile beraber küçük bir kaza geçiriyor.
Bingöle yakın olduğu için bana telefon açıp, gelip bizi alırsan çok sevinirim,dedi !
Siyasi curcunanın ve faili meçhul cinayetlerin en yoğun olduğu dönem,sürekli takip ve
kontrolde olduğum için Azad kusura bakma bu saate gelemiyorum,dedim !
Ama yarın sabahleyin mutlaka gelirim,dedim.
Ve devamla ama size gecenin bu saatinde yol göstereyim,dedim !
Karakoçan belediye başkanı o dönemlerde Kawuman Şeyhlerinden asıl kökenleri Lice’nin SÎSSÎ köyünden olan Abdulselam Çiçekti.
Ailece kürd sorununda gerek kendisi gerekse kardeşi ismi yanılmıyorsam Selim Çiçek
duyarlıydılar,dedim.
Bu saate evine gidersin ve FEQI Hüseyin’in oğlu olduğunu soyleyeceksin,dedim.
Onlar sana yardım edip, bürokratik işlerinide hal ederler dedim.
Azad arkadaşım söylediklerimin aynısını yapıyor.
Reis o gece evde değil ama çocukları evdedir.
Tabi Feqi Hüsen kürdlük davası başta olmak üzere kürd dili üzerindeki çalışmalarından
dolayı hemen tanırlar.
O gece Azad ve ailesini misafir ederler.
Ertesi gün arabasınıda tamır edip,yolcularlar.
******************
Azad, ertesi gün Çolig’e gelip misafirimiz oldu.
Karakoçan belediye reisi ve ailesinin ilgisinden epeyce memnun olmuştu.
Bende kendisine dönerek hade….hade…… yine Feqi Hüsen’in mirasını yedin,
senin gidi “MÎRASYEDI” deyip şakalaştık.
Bu espirilerle merhum Feqi Hüseni anarken, Kürdlük vadisinde ize bırakarak göçüp,gitti.
Son söz olarak ,
Dilinden olmuş bir millet, aynı zamanda ulusal kimliği ve kültüründen, milli duygularından da olduğunu sürekli vurgu yapan Feqi Hüsen,bıraktığı eserleri ,
Kurdi yaşamı,siyasi kişiligi ve
adına düzenlenen tören ve ödülerle Kürd halkı seni sonsuza dek anacaktır.
Ruhun şad olsun ,Mam Feqi ,
Ruhun şad olsun , Ape Feqi
