Mustafa Pasa Yamulki
1991 Büyük Raperinden sonra Güney Kürdistanin Suleymaniye
sehrinde Kürdistan Cephesinin halka yönelik yaptigi ilk mitingde bizden
bir arkadas yürüyüs esnasinda Mustafa Pasa Yamulkinin asagidaki
dörtlügünü okumustu:
Etirsim ey weten bimrim, ne bînim baxtîyarî
to,
Binivîsin ba le ser qebrim, weten xemgîn û min xemgîn...
O esnada Mustafa Pasa Yamulkinin kücük torunu olan genc bir kizda
gösterideydi...
Genc kiz arkadaslara yaklasarak: Ben M. Pasa Yamulkinin kücük torunuyum
demisti...
Bu tesadufi durum bizimle bu aile arasinda, yeni bir iliskinin baslangici oldu...
Mustafa Pasa Yamulki yada Türklerin Nemrut Mustafa dedigi Kürd saysiyeti
kimdir?
Mustafa Pasa Yamulki, 25 Ocak 1866 yilinda Güney Kürdistanin Suleymaniye
sehrinde aydin bir Kürd ailesinin cocugu olarak dünyaya geldi...
Mustafa Pasa Yamulkinin ailesi meshur Kürd asireti Bilbaslara bagliydilar.
Mustafa Pasa Yamulki, 3 Mayis 1888 yilinda Huseyin Pasanin kizi ve Said Pasanin
bacisi Safiye Hanim Handanzadeyle Istanbulda evlendi..
Mustafa Pasa Yamulki ve esinin biri oglan ve 3 kizlari vardi..
Albay Aziz Yamulki, 1982de Bagdatta öldü....
Zehra Yamulki, Izzet Begi Cafla evlendi ve 1972de Bagdatta öldü..
Dr.Anyom Yamulki, 1968 yilinda Pariste öldü..
Ve Meliha Yamulki....
Mustafa Pasa Yamulki döneminde halkin bir büyük cogunlugu okuma
ve yazma bilmezdi.. Buna ragmen Mustafa Pasa Yamulki, cok yüksek bir egitim
alarak ve bir cok askeri tecrube ve ünvanlari kendisinde toparlanmis bir
Kürd saysiyetiydi..
Mustafa Pasa Yamulki, ilk okulunu Suleymaniye Medreselerinde okudu. Said Huseyin
Camisinde Mola Fedah ve Mola Irfan tarafinda egitildi.. Daha sonra o, Bagdatta
bulunan Rustiye El Askeri olarak adlandirilan askeri okuluna girdi... Belli
bir dönem sonra kaydi Istanbulda bulunan Harp Medresesine alindi.. Mustafa
Pasa Yamulki, Osmanli Devletinin Baskenti olan Istanbulda yüksek egitim
yapma ve entelektüel cevrelerle iliski kurma olanagina kavustu... Mustafa
Pasa Yamulki, Kürdce, Türkce, Arapca ve Farsca dillerini biliyordu..
Mustafa Pasa Yamulki 1888 yilinda askeri egitimini bitirdikten sonra sirasiyla
1888 yilinda Hicazda, 1893 tarinde Xoy, Urmiye ve Sanandajda, 1899 yilinda Bagdatta,
1904 tarinde Iran ve Osmanli sinirinda ve 1908de Ankarada farkli kademelerde
bir dizi üst görevleri üstlendi ve gerceklestirdi.. Daha sonralari
1909 yilinda Bagdat ve Azerbeycanda üst askeri görevlerde bulundu...
1891 yilinda
5.ci Osmanli Ordusunu yönetti...
1917 yilinda Bagdatta bulunan Osmanli güclerinin basina atandi..
3 Aralik 1918de Sivas bölgesindeki Osmanli askeri güclerinin basina
getirildi..
Ayrica Mustafa Pasa Yamulki, siirde yazardi... Siir kitabi ölümünden
sonra 1956 yillinda Bagdatta basildi...
Birinci Dünya savasindan sonra Istanbul Hükümeti Mustafa Pasa
Yamulkiyi Atatürk, Fevzi Cakmak, Hüseyin Rauf Bey, Fuad Pasa ve daha
baskalarinin da yargilandigi Askeri Mahkemenin basina getirdi...20 Nisan 1920de
Mustafa Pasa Yamulki giyabinda bu yukarida isimlerini andigim tüm cevrelere
ölüm cezasini verdi...
Bundan dolayidir ki, kemalistler Mustafa Pasa Yamulkiden nefret ederler ve kendisini
Nemrut Mustafa diye adlandiriyorlar..
Kemalistlerin zaferinden sonra, 17 Haziran 1921de Mustafa Pasa Yamulki Güney
Kürdistana döndü ve Kürdistan Krali Seyh Mahmud önderligindeki
Kürdistan Devrimine katildi..
10 Ekim 1921de Suleymaniye sehrinin Baskent oldugu Kürdistan Hükümeti
kuruldu.. Seyh Mahmud Berzenci kendisini Kürdistan krali ilan ederek Hükümetini
deklere etti..
Kürdistan Hükümet kabinesi:
Basbakan: Seyh Qadir Hefid (Seyh Mahmud'un kardesi)
Maliye Bakani: Abdulkerim Alaka
Adelet Bakani: Haci Mela Said Kerkûki,
Calisma Bakani: Heme Abdullah Aga,
Egitim Bakani: Mustafa Pasa Yamulki,
Icisler Bakani: Seyh Muhamed Garib,
Savunma Bakani (o dönem Kürd Ordusu, Kürd Ulusal Ordusu diye
adlandiriyordu) Zeki Sahipqiran vs....
Mustafa Pasanin kardesi, Sadik Qadiri ise savunma bakanliginda genel müfetis
idi...
Seyh Mahmudun Maliye Bakani ise hiristiyan biriydi... Buda Kürdistan toplumunun
cok renkli yapilanmasinin Hükümette yansimasinin bir bicimiydi...
21 Temmuz 1922 tarihinde Kürdistan aydinlari ve ileri gelen saysiyetleri
Mustafa Pasa Yamulki Baskanliginda Suleymaniyede Kürdistan Cemiyeti kurdu..
Kürdistan Cemiyeti'nin kurucu üyelerinden bazilari:
Ahmed Behcet Efendi,
Ali Efendi Bapîr Aga,
Faik Arif Bey,
Haci Aga Fetullah,
Idham Yuzbasi,
Refiq Hilmi Bey,
Salih Kaftan,
Sêyh Muhamed Gulan,
Sukri Alaka(hiristiyan)
Tefik Bey.....
Kürdistan Cemiyetinin esas amaci Seyh Mahmud Hükümetini desteklemek
ve bagimsiz Kürdistan devletini kurmakti..
2 Agustos 1922de Kürdce, Türkce ve Farsca Bangi Kurdistan adli bir
gazete cikarildi.. Seyh Mahmud Kraligi yikildiktan sonra Yamulki yine basin
faaliyetlerini sürdürdü.
1 Ekim 1924de Kurdistan Cemiyeti Milletler Cemiyetine bir mektup yazarak Türklerin
Musul Vilayeti üzerine hak talep etme ve Türk devletinin Kuzey Kürdistanlilara
karsi yaklasimini protesto etmisti....
Güney Kürdistana bir cok Kürd yurtsever kadrolarinin yigilmasi
ve Kürdlerin kendi bagimsiz devletlerini kurma girisimleri kemalistlerin
korkulu ruyasi haline gelmisti.. Atatürkün Ocak 1923 tarihinde Musul
Meselesinin önemine deginirken söyledigi asagidaki sözler, var
olan korkuyu acik bir sekilde ortaya koyuyor: Musul bizim icin cok önemlidir..
Birincisi, Musulda sinirsiz servet olusturan petrol kaynaklari vardir.. Ikincisi,
onun kadar önemli olan Kürdlük sorunudur. Ingilizler orda bir
Kürd hükümeti kurmak istiyorlar.. Bunu yaparlarsa, bu düsünce
bizim sinirlarimiz icindeki Kürdlere de yayilir. Buna engel olmak icin
siniri güneyden gecirmek gerekir.
O günden bugüne kadar Türkiyede pek degisen bir sey yok....Yine
Kürdfobisi devam ediyor.
Not: Bu yaziyi Dr. Rebwar Fedah'in Mustafa
Pasa Yamulki'ye ilskin kaleme aldigi makaleden derledim.
20-5-2009
Kamuran
Melkendî
k.melikendi@arcor.de