QERS
Herêma Serhedê Bakurê Kurdistanê
Dimenek ji bajare Qerse Bakurê Kurdistanê 1970
Ani Antik Şehri, Kars
Ani şehri, Ermeni Bagratuni Krallığı’nın 884-1045 egemenliği altındaydı.
Şeddadiler (951-1200) bir dönem Ani’yi başkent yaptılar. Burada çeşitli yapılar inşa ettiler. Şeddadi Kürd Devleti ve Bagratuni Krallığı arasında evlilikler yaşanmıştır.
1870
1840
Muammeran Külliyesi, Kars Ani
Külliye Şeddadi Küd Devleti’nin Ani prenslerinden Menuçehr’in oğlu Prens Mahmud B. Menuçehr Şeddadi Muammeran tarafından yaptırıldı.
Külliye ermeni bir papaz tarafından 1894 yılında dinamitle patlatıldı. Günümüze kalıntıları ulaşmıştır.
Muammeran Külliyesinin minaresi, Menuçehr Camii’nin minaresinden daha yüksekti.
Bu camiiler selçuklu değil Kürd eserleridir. Selçuklulardan önce kürdlerin camii ve medreseleri bulunuyordu.
Selçuklu söylemi tarihsel ve gerçek olmayıp ırkçı türklük devleti tarafından kürd tarihini karartmak için ileri sürülen çirkin ve adi bir yalan ve sahtekarlıktır.
Kurd li zozanên Qaxizmanê, parêzgeha Qersê, bakurê Kurdistan, 1880
1828-1829 Osmanlı-Rus savaşlarında Osmanlı'ya karşı Ruslar'la müttefiklik kuran veya tarafsız kalan Serhad Kürdaşiretleri ve liderleri listesi.
Aleksandr Kleonakovich Ushakov'a ait listede Serhad bölgesi dönemin Osmanlı idari sistemi gereği Van, Muş ve Bazîd Paşalıkları olarak tasnif edilmiştir.
Van Paşalığı'nda
-Heyderan
-Şêxan
-Takorî
-Xalisbegî
-Erdişî
-Êzdî
-Şikeftî
Muş Paşalığı'nda
-Hesenî
-Cibrî
-Êzdî
-Zîlanî
-Sipkî
-Cemman (?)
-Berazî
-Zirkî
ve Bazîd Paşalığı'nda ise
-Êzdî (günümüzde Adiyan aşireti)
aşiretleri görünüyor.
Rus Prens İvan Paşkeviç, Ruslar arasında Kürdistan'ın stratejik önemini ve Kürtlerin müttefikliğini ilk anlayanlardan biriydi ve geliştirdiği stratejiyle Osmanlı-Rus savaşlarında savaşçı Kürdleri karşısına almamak için büyük çabalar sarf etti ve bazı aşiretleri yanına alırken diğerleriyle de çatışmasızlık anlaşması imzaladı. Paşkeviç'in İran'a karşı başarısında Erivan'ın Kürd miri Hüseyin Axayê Zilanî'yi müttefik kılması yatıyordu. Hüseyin Axa'nın kızı İran'ın Erivan serdarıyla evli olmasına rağmen o Rusların yanında yer aldı ve İran'ı Kafkasların dışına sürdüler. Hüseyin Ağa, diğer Kürd aşiretleriyle anlaşmaların da sağlanmasında büyük bir rol oynadı. Fakat Paşkeviç hem İran, hem de Osmanlı'ya karşı yürüyen ordusunun aldığı topraklarda Kürderin de yeterince ilerlemesine ve hakimiyetine izin vermedi. Zira Paşkeviç'in stratejisinde Kürdler "iki düşman arasında gidip gelen" ve bu sebeple ilerde sorun olacak bir halk olarak görülmekteydi. Bu sebeple Müslüman ve Ezdi Kürdlerin büyük desteklerine rağmen Ruslar din faktörünün de etkisiyle Ermenilerle devam etme kararı aldı.
Paşkeviç'in (ki Ruslar Küdler ve Kürdistan meselesinde hala kabaca bu stratejiyi uygulamaktadır) stratejisini ve o dönemdeki faaliyetlerini merak edenler için, pdf'lerini açık kütüphanelerde bulabileceğiniz iki kitabın kapaklarını da görnmektedir
From The Time of Peter The Great
to
The Threaty of Turcoman Chay and Adrianople
1890
Gravureke Rûsan a bajarê Qersê, bakurê Kurdistanê, 1890
Rûsan bajarê Qersê dagîrkirine. Şerê osmanî-rûsan e, 1877
Kars ilinin Ruslar döneminde 1902 yılında yapılmış etnik haritası. Kuzeyde Ardahan, batıda Oltu ve komşu ilçeler dahil.
Pembe: türk (ahıska türkleri ve "yerli" türkler dahil)
Yeşil: karapapak/terekeme
Koyu bej: alevi türkmen (Damal yöresi)
Sarı: Kürd
Çapraz ekose: rus (Kars civarı)
Mavi-gri: ermeni
Koyu gri: rum
Eğik paralel taralı: Kafkas göçmeni (çoğu Çeçen).
1828-29 ve 1878-79'daki iki devasa göç ve sürgün dalgasından sonra bu hali almış. Ermeniler rusların desteğinde kürd soykırımı başalltılar.
QERS (KARS) İLİNE BAĞLI İLÇELER:
Cilawuz: Susuz
Dugir: Digor
Kaxezman: Kağızman
Selim: Selim
Şurê Gel: Akyaka
Zaruşad: Arpaçay
Zerqamiş: Sarıkamış
