JEMAL NEBEZ
1933 | 8.12.2018
Kürd Milli Düşüncesinin kuramcı kurucusu

Jamal Nabaz

"Kürd Ulusal Düşüncesi [yani kürd milliyetçiliği] ne doğu ulusları milliyetçiliği gibi ırkçıdır ve nede batı milliyetçiliği gibi nasyonalîsttir''
Cemal Nebez

Kürd milliyetçiliği, en temel insan hakları inkar edilip her insani hakkı tamamen elinden alınmış olan kürd ulusunun bu haklarının geri alınması davası gibi
kutsal ve uygar bir davanın haklı düşünce ve eylemidir. . G. C.

Nasname û pirsgirêka nasyonalîzma kurd
Cemal Nebez

-- Nasyonalîzm eğer kürd halkı gibi köleleştirilmiş bir halkın, kürd halkı gibi esir edilmiş bir mîlletin özgürlük ve bağımsızlık için verdiği bir mücdele ise ve başka bir halkın, başka bir milletin özgürlük ve bağımszılık hakkını reddedip çiğnemiyorsa , o zaman HAKLI BİR NASYONALİZMDİR. Savunabilirsiniz, çünkü HUKUKİ ve MEŞRU bir tavırdır o zaman.

--- Kürd nasyonalizmi mi? Evet sonuna kadar! Çünkü Kürd Nasyonalizmi insani bir dava içindir. İşgalci islamo-faşist türklerin, arapların ve farsların yaptığı gibi başka bir halkı köleleştirip, başka bir milleti esir etmek için değildir. Kürd halkı ve ulusu bugün İşgalci islamo-faşist türkler, araplar ve farslar tarafından köleleştirilmiştir ve kürdlerin ülkesi Kürdistan bu adı geçen uluslar tarafından işgal edilmiştir.

Nasname û Kêshe-y Nasyonal-î Kurdî

Bîr-î Netewayetî-y Kurdî

‘Kurd Dîrok û Kultura Wan’

Kitêb ji aliyê Ergîn Opengîn ve ji ingilîzî bo kurdî hatiye wergerandin. H.Mohemed Elî, serokê Civata Kurd li Berlînê, di pêşgotina kitêbê de wiha dibêje:

‘Jemal Nebez di vê kitêbê de li ser gelek mijar û babetên cihê disekine, bo nimûne, dîrok û mîtolojiya kurdan a kevin a berî xirîstiyaniyê, bilindî û kûratiya kulturî ya kurdan li jêr sî û sîbera gelek êrîşên xelkên biyanî li seranserê Kurdistanê, cihêrengiya dînên li Kurdistanê, ligel bal û girîngiyeke taybet li ser sînkretîzmê, wekî taybetmendiya herî beloq a kultura kurdan a dînî; û nasandina sînkretîzmê, wekî fênomeneke bi tewawî cuda ji dînên têkel.

‘Nebez analîzeke hurd û deqîq a etîmolojîk û etnografîk a gelek şahidên dîroka kurdan pêşkêş dike: ‘Peyv, têrm, tişte û her çi zuhûr û xuyabûna jiyana civakî ya berê’, ku bi sedsalan e wekî ‘ne-kurdî’ hatine dêran ji aliyê wan kesan ve ku Kurdistan dagîr kirine, û bi bêfikirî wesa hatine qebûlkirin ji aliyê kurdên ku şik nedibirinê û rexne lê nedigirtin.
‘Ev yek aşkera dike ku Dr. Nebez ne dîroknasekî asayî û jirêzê ye, berevajî, wî bi xwe dîrok çêkiriye lew yekî wesa ye ku rexneya kulturî û prensîbên sosyal û felsefîk digihîne hev û şêwe dide wan. ‘

Cemal Nebez Kî Ye

Di 1933an de li Silêmaniyê hatiye dinyayê. Ligel dewamkirina xwendingehên dewletî li Iraqê, wî derfet hebû li ser huqûq, felsefe û teolojiya îslamê jî bixebite li ber destên bavê xwe û alimên din ên welêt. Nebez fizîk û matematîk û pedagojî li Fakulteya Rahênana Mamosteyan a Zanîngeha Bexdayê. Materyalên fêrkariyê bi zimanê kurdî durist kirin. Ji 1955an heta 1961an, mamosteyê lîseyê yê dersên matematîk û fizîkê bû. Di salên ku li Kerkûkê mamostetî kirî de, bingehê yekem kitêbên fizîk û matematîkê bi zimanê kurdî danî. Di 1956an de wî elfabeyeke stensil a li ser cebîrê durist kir û di 1960an de pê çêbû yekem kitêba fizîkê bi kurdî biweşîne bi sernavê; ‘Destpêk bo Mekanîk û Taybetiyên Maddeyê’, ku tê de ferhengokeke dewlemend a têrman hebû li ser fizîk û matematîkê. Di 1956an de çû Sûriye û Lubnanê ku li wê gelek rewşenbîr û nivîskarên kurd nas kirin. Wan behsa avakirina ‘Akademiya Zimanê Kurdî’ û pêwîstiya bikaranîna elfabeyeke latînî ya yekgirtî bo zimanê kurdî dikirin. Di hengava wê kurte gera xwe ya li Şamê de wî namilkeyek bi erebî nivîsand li ser ‘Tevgera Azadiya Kurdistanê û Amacên Wê’ ku wî îthafî Nasirê serokcumhurê Misrê yê berê û pêşengê ereb ê nasyonalîst kir. Bi zimanên kurdî û erebî li ser mijarên cihêreng ên fîlolojîk, kulturî û siyasî gelek nivîsiye.

Jemal Nebez yekemîn kurd e ku hem rejîma totalîter a Rûsyaya Sovyetê û satelaytên wê yên li rojhilatê Ewrûpayê û hem jî bi giştî marksîzm û komûnîzm bi awayekî eşkerayî rexne kirine û bi zanistî analîz kirine. Dr. Nebez gelek mijar li zanîngehên cihê yên Rojhilat û Ewrûpayê xwendine, wekî fizîk, matematîk, felsefe û pedagojî li Zanîngeha Bexdayê 1950-55; erebî, ilmê îslamê, îranolojî, pedagojî li Zanîngeha Munich û Würzburgê 1963-66; îranolojî, ilmê îslamê û pedagojiya berawurdî li Zanîngeha Hamburgê 1967-70; zanistên siyasî, rojnamegerî û huqûq li Zanîngeha Azad a Berlinê 1970-79.

Di 1965an de dema xwendekar bû li Munichê, ligel hevalên xwe yên partîzan Brûsk Îbrahîm û Letîf Elî, Yekîtiya Neteweyî ya Xwendekarên Kurd li Ewrûpayê ava kir. Di 1985an de wî û penaberên din ên ji Kurdistanê, akademîsyen, zanyar, rewşenbîr û hunermendan Akademiya Zanist û Huner a Kurd li Stockholmê ava kirin. Nebez wekî wergêrekî profesyonel jî xebitiye li dadgehên Almanyayê û noteran, bi zimanên erebî, farisî, kurdî û almanî. Hêj dema li welêt bû hindek berhemên edebî ji Shakespeare û Gogol wergerandin bo kurdî. Profesorê rojhilatnas ê fransî Thomas Bois ew wekî ‘wergêrê bêqusûr’ helsengand.

Di salên 1970î û serê salên 1980î de Jemal li wan karan bûye: 1971-72 dersdar, Free University of Berlin, Enstîtuya Fîlolojiya Îranî; 1972-76 berpirsê zanistî di warê Rojhilatnasiyê de li Deutsche Forschungsgemeinschaft (Saziya Lêkolînê ya Alman); 1978-82 profesorê alîkar, Îrana îslamî, farisî û zimanên din ên Îranî, Free Universtiy of Berlin; û 1978-83 sehkerê wergêr û mutercimên zimanê farisî li Berlinê û sehkerê wergêr û mutercimên zimanê kurdî li Munichê (Wezareta Perwerde, Zanist û Kulturê ya Bavaraianê).

Jemal Nebez endamê Deutsche Morgenlandische Gesellscaft (Civata Oryantal a Alman), Deutsche Vereinigung für Politische Wissenschaft (Komela Alman a Zanistên Siyasî), Akademiya Zanist û Huner a Kurd li Stockholmê, Deutsche Gesellschaft für Sprachwissenschaft (Civata Zimannasiyê ya Almanyayê), Societas Îranologica of Europe, û Nichtraucherbund Berlinê ye (Yekîtiya Cigarenekêşan).

Kurd - Dîrok û Kultura Wan

Jemal Nebez

Wergera ji ingilîzî: Ergîn Opengîn
Avesta-ISBN: 9789944382342
19.5x13, 96 rûpel

Jamal Nabaz by Rebwar K. Tahir

Kurdên :Çewsandî û Birayên Wan ên Musulman: Bitikîne vir û wek PDF bixwîne

Wergêr: Dîlawerê Zengî

Bîr-î Netewe-y Kurd - Kürd Ulusal Düşüncesi

Prof. Dr. Cemal Nebez ve Kürd Ulusal Düşüncesi

İsmet Yüce

Sitav Yayınevinden yeni bir eser. Prof. Dr. Cemal Nebez’in “Kürd Ulusal Düşüncesi” kitabı çıktı. Kitabın Kürtçe’nin Sorani lehçesinden çevirisini Muhsin Özdemir yaptı. Prof. Dr. Cemal Nebez bir makalesine, “Allah’ın ve Kürd’ün aşkına” diye başlar. Tek başına bu cümleyi anlamak için dahi Cemal Nebez’in bilinmesi gerekir. Modern Kürd Milli Düşüncesi’nin hocası olan Nebez’in bütün akademik yazını ile bilinmesi gerekmektedir. Uzun entelektüel yaşamına oldukça çok sayıda kitap ve yazı sığdırmıştır. Kürdistan’da ulusal bir devlet kurma düşüncesi çok eskidir. Kendi temelleri üzerinde gelişen bir düşünce olup 16. yüzyıla kadar uzanır ki bu da fikri bakışın tarihsel arka cephesini oluşturur. Nebez Hoca; Arap, Türk ve diğer orijinli çeşitli fikir ve inanç tartışmalarının egemen düşünce milliyetçiliği olup Kürd halkının devletleşmesini yok sayan ırkçı, şovenist bir tanımlama ve eylem olduğunu vurgulayarak, Kürd milletinin, temsilci ve aydınlarının meseleye özgüvenli ve içeriden bakması gerektiğini vurgular ayrıca bunun bir varlık yokluk meselesi olduğunu da söyler.
Bu kurucu düşünce derinlik ile Kürd Milliyetçi Düşün sistemini derinliğine, tarihsel ve akademik olarak yorumlar. Bu kitapta bu felsefenin oldukça çeşitlendirilmiş bir düşünce sistemini bulacaksınız.

Kitapta milliyetçi düşüncenin ne anlama geldiği anlatılmış, Kürt milliyetçiliği, Arap, Fars, Türk milliyetçi fikirleri ve İslam felsefesi ile karşılaştırılıp bunların yerine, Kürdi yaklaşımın nasıl konulacağı tarihi tartışmalarla ayrıntılandırılmıştır. Kürd halkının diğer tüm halklar gibi bağımsız bir ulus ve devlet sahibi olması gerektiği ve Kürd aydınlarının, Kürd örgütlerinin de bu id-dia ile hareket etmesini temel alan bir düşünce sistemi var. Bu düşünceyi oluştururken kendine güveni ve Kürdi bakışı varlık nedeni olarak görmeyi öğütler. Bu kitabı okuduğunuzda “Kürd Ulusal Düşüncesi”nin ne Doğu’nun Kavmiyetçi düşüncesi, ne de Batı’nın Nasyonalist Düşümcesi olduğunu göreceksiniz.

Cemal Nebez’in hayatı ve eserleri

//İsmet Yüce

09-08-2023

Cemal Nebez (1933-2018) Kürdçenin Sorani lehçesinde yazmış, eserlerinin çok azı Kurmanci lehçesine ve diğer dillere çevrilmiştir. Büyük Kürdistan düşüncesini Kürd tarih ve kültürüne dayandırır. Temel kitapları olan “Bir-i Natawai Kurd” ve “Govari Niştiman” eserlerinde milli düşüncenin temeline Ehmedê Xani’yi, Şerfname’yi ve Taj-al Tawarih’i alır. Egemen düşüncenin etkisinde olan kesimlerin milli düşünceye engel olduğunu söyler ve Bağımsız Kürdistan’a bunlarla değil milli bilince sahip olan anlayışla gidileceğini belirtir.

Milliyetçi Kürd düşüncesinin son temsilcisi olan Prof. Dr. Cemal Nebez, 8 Aralık 2018’de Berlin’de hayatını kaybetti.
Çok geniş alanda eğitim aldı ve çeşitli üniversitelerde, Kürdistan, Irak, Almanya ve İsveç’te, Kürd dili, tarihi üzerine dersler verdi. Felsefe, fizik, psikoloji, matematik, siyaset bilimi, gazetecilik eğitimi ve hukuk eğitimi var.
Fizik ve mekanik üzerinede Kürdçe kitap ve yazıları bulunmaktadır.

Dilbilimci olarak biliniyor. Kürdçenin, düşündüğü gibi milli ve ortak bağımsız topluluğun yetkin dili olması için dilimizin yapısı, tarihi, sistemi ve kelimler üzerine tarihi bağlantı çalışmaları yazmıştır.

En önemli çalışması, Mir Muhammed Rewandizi üzerine yaptığı kapsamlı doktora çalışmasıdır. Bu çalışmada alanında oldukça yetkin ve özgündür.

Kürdistan ve Avrupa’da birçok Kürd toplum kuruluşları oluşumunda ve yönetiminde bulunmuştur. En bilineni “KAJYK” 1970 dir.
Çok yetkin milli teorik çalışmalarının yanında bir pratik ustası olduğu, bu kurumlaşmalarda bilinmektedir. Gittiği her alanda milli ve akademik örgütlenmeler yapmış, kurumlar, dernekler kurulmasında hem öncülük hemde pratik çalışmalar ile değerli katkılar sunmuştur. Yine bu kurumlarda milli düşün üzerine tarihi ve kültürel derinlikli eğitim çalışmaları da yapmıştır.
Kürdçe, İngilizce, Almanca ve Arapça 60 kitabı ve yüzlerce araştırmaları vardır. Temel olarak Kürdçe-Sorani ile yazılarını kaleme almıştır.

Başka dillerdeki temel sayılabilecek bazı eserleri Kürdçeye ilk çevirenlerdendir. Bunu dilimize bir katkı olarak görmüştür. Gogol ve Shakespeare’den seçip çevirdiği kaynaklar buna örnek sayılır.

Bütün bunların bir üst aşaması, katıksız bir Milliyetçi olmasıdır. Kürd Milliyetçi düşüncesini, milli referanslardan hareketle, teknik ve teorik olarak formüle ederek, bütün ömrünü ve yazının bu temelde yürütmüştür.

Ehmedê Xani ile başlayan, Şeyh Ubeydullah Nehri ile devletleşen, Haci Qadirê Qoyi, Muhammed Emin Zeki ve Ferhad Şakili ile devam eden Kürd milliyetçi düşüncesinin en formülasyona ulaşmış teorik ve pratik ustasıdır. Düşünce hocamdır.
Modern Kürd Ululusu fikrini anlaşılır hale getirmiş, bu çerçevede Kürd dilini bir standarda kavuşturma ve kelimelerin kökenleri üzerine ayrıntılı çalışmalar yapmıştır.

Eric Hobsbawm’ın deyişi ile “Uluslar ve devletleri milliyetçiliği meydana getirmezler, devlet ve milliyetçilik ulusu meydana getirir” belirlemesi tam da Nebez’in düşüncesine ve bizi tanımlayan teoriye ulaştırır.

Bütün Kürdistan’ı ve milletimizin yaşadığı bölgeleri ziyaret eder ve yerel ve aydınlarla sohbetler geliştirir. Rojhilat ve Tahran ziyaretleri sırasında bu sohbetleri ayrıntılandırır. Yine aynı yıl 1960, Beyrut ziyaretinde, ünlü Rojhilatli Kürd alim ve yazar, Ayetullah Muhamme-i Mardokh-i Kürdistani (1885-1975) ile konuşup-tartışarak Kürd dili ve kültürü çalışması üzerine sözleşerek ayrılır. Dil çalışmalarının başlangıcı bu sözleşmedir.

Cemal Nebez, “Kürd milli düşüncesi kendi yolunu, kendi tarihi ve kültürel referansları ile bulmalıdır”, diyerek, bütün milli, tarihi ve dil çalışmalarını bu anlayışın üzerine kurmuştur.

Büyük Kürdistan düşüncesini, Kürd tarihine ve kültürüne dayandırarak temellendirmiştir.

Bir-i Natawai Kurd (Kürd Ulusal Düşüncesi) ve Govari Niştiman eserlerinde milliyetçi düşünceyi netleştirmiştirdir. Kürd milliyetçiliğinin Bağımsız Kürdistan ile bağlantısını kurmuştur, egemen düşüncenin etkisindeki sınıf ve aydınları bu düşüncenin önünde engel olarak görür. Bu ve buna benzer tartışmaları oldukça gündem yaratmış, çok tartışılmıştır.

Eksik olan bu kadar önemli hem tarihimizin hemde milli düşüncemizde elzem olan düşünce ve oluşumun istenilen yerde olmamasıdır.

Devamcıları olan bizlere milli birlik ve düşünce için temel olan bu anlayışı, kitapları Kürdçenin lehçelerine ve Türkçeye çevrilerek yaygınlaştırılması sağlanmalıdır. Ayrıca üzerine tartışma ve çalışmalar yapılmalıdır. Bu hizmet özel bir görev olarak bizim milliyetçi Kürd güçlerine düşen bu tarihi işlevi yerine getirmeliyiz.

Biz Kaniya Kurda Grubu olarak, az bilinen önemli referans oluşturacak tarihi kaynakları Türkçe ve Kürdçeye çevirme faaliyetlerimize bu sefer Cemal Nebez Hoca’nın üç temel kitabı ile devam ediyoruz.

Yazarın serisinden ilk kitabı olan Kürdi Milliyetçi Düşünce, ana fikrinin tartışıldığı 1970 yılında bir seminer tarzında verilmiştir. Kitap sade bir dil, tartışma üslubu ile dönemin anlayışları çerçevesinde yapılmıştır. Yorum ve okumalar bu dönemin anlayış ve alt yapısı gözönünde bulundurularak yapılmalıdır. Seminer Kürd Özgürlük ve Diriliş ve Birlik Derneğinin KAJYK 1970 yılındaki etkinliğidir. Kitap Kürdçe “Kürd Milletini Hatırlamak” başlığı ile yayınlanmış olsa da, “Kürdi Milliyetçi Düşünce” olarak çevrilmesi içeriğe daha uygun görünüyor. Kaniya Kurda’nın ikinci Nebez çeviri projesi “Kürd Milliyetçi Kimliği ve Sorunları”, üçüncü kitap ise “Milliyetçi Kürd Felsefesi” kitabı olacaktır.

Cemal Nebez Hoca’nın geniş bir külliyatı olduğu bilinmektedir. Fakat Türkçeye hiç çevrilmediği için bu üç, ana Kürd milliyetçi fikrini işleyen eserlerde karar kılındı.

Not: Prof. Dr. Cemal Nebez, Kürd Ulusal Düşüncesi, Sitav Yayınları.

(Rûdaw)

CONTEMPORARY KURDISH AUTHORS (Deceased)

KURDISH AUTHORS

Foundation For Kurdish Library & Museum