REKLAMEKE AMERÎKÎ (1928)
DERBAREYÊ TEMENDIRÊJTIRÎN KESÊ DUNYAYÊ
ZARO AXA
Reklameke amerîkî (1928) derbareyê temendirêjtirîn kesê dunyayê - Zaro Axa
Havîna sala 2001ê gava min geþtekê li Amerîka'yê kir, min serdana Dr Vera Beaudin Saîdpour'î kir. Li heman sala 1987'ê ku li Stockholm'ê yekem çapxane, weþanxane û pirtûkfiroþiya kurdî SARA hat damezirandin, Dr Vera jî heman salî li Brooklyn'ê, li New York'ê pirtûkxane û muzaxaneyeke kurdî ava kiribû. Dr. Vera, li ber deriyê Pirtûkxaneya xwe, bi rûgeþî û dilxweþî pêþewaziya min û hevjîna min kir. Li destê wê kovara Kurdish Times a ku ew bi xwe derdixist hebû: Hejimar 1 & 2 1986 Diyar bû ku Dr Vera vê kovarê ji bo nîþanî min bide ji arþîvê derhênabû ew roj. Piþtî lihevpirsînê bi îngilîzî gote min: 'Do you know who Zaro Aga is?' Anku 'ma tu dizanî ku Zaro Axa kî ye?' Min gote wê 'na, ev e cara yekê ye ku ez vî navî dibihêm'. Gote min: 'Rast e, hûn kurd qet xwedîtî li çand û dîroka xwe nakin.' û wê kovara navbirî ya li destê xwe, Kurdish Times dirêjî min kir. Li ser bergê kovarê, wêneyê Zaro Axayî hebû. Gava min li rûpelên kovarê temaþe dikir, wê dîsa gote min ku 'Zaro Axa kurdê herî temendirêjtirîn ê dunyayê ye'.
Min ew kovar hanî Stockholm'ê û nîþanê her nivîskar û lêkolînerê kurdan da ku gava ew dihatin serdana Kitêbxaneya SARA'yê. Berî Dr Vera kes ji me kurdan çîroka Zaro Axayî ne bihîstibû. Paþê lêkolînerê kurd ê hêja mamoste Rohat Alakom lêkolîneke berfireh li ser Zaro Axayî amade kir û wek gotar û pirtûk weþand û berdestê xwendevanên kurd kir.
Ev reklama li jorê ku li rojnemeyeke New York'ê belav bûye, (nuha cara yekê belav dibe) ji hêla fîrmayeke firçeya dinanan; MORGANITE BRUSH CO INC hatiye belavkirin û tê de pesnê berhemên firçeyên vê fîrmayê tê dayin. Me pêþî bîr nebir ku ev reklam jî li ser Zaro Axayî ye. Lê duhî rojnamevaneka îtalî hatibû serdana SARA'yê û gava çavê wê bi vê reklamê ket, ji min pirsî 'ma ev çi ye? Ma ev derbareyê kurdan e yan na?' Min gote wê 'herê derbareyê kurdan e, lê me hîna baþ tênegehîþtiye ku ew behsa çi dike.' Paþê du amerîkî îroj hatin serdana min û wan navê vê fîrmayê yekser nas kir. Gava ku jî wan nivîsa vê reklamê xwand, pê re kirin ken. Min gote wan 'ev behsa me kurdan dike, lê nizanim bi qencî yan bi xirabî!?' Wan bersivand û got 'bi rastî jî tiþtekî baþlkêþ e, ev behsa ew kurdê herî temendirêj ê dunyayê dike, ku te carekê behsa wî bo me kiribû'. Li ser vê yekê min biryar da ku ez vê êvarê behsa naveroka vê reklama ji sala 1928an ku li bajarê New York'ê li Amerîka'yê belav bûye, bo we xwendevanên hêja bikim. Naverok wisa ye:
''KHIYAR The giant Kurd is the greatest burden bearers. Some carry loads as high as 700 lbs. The sightseer asking 'Upon what food does he feed to get such strength?' expects the answer to be 'Raw Meat.'
But the real answer is Khiyar - meaning raw cucumbers... more than three pounds daily is his summer ration. Proving again that the big point in anything is not what you put into it - but what you get of it.
That 's why we don't talk about the ingredients of Morganite brushes.
What does it matter whether they be curd, or carbon, or cucumbers as long as they'll carry any loads and reduce your annual brush cost.''
Kurdiya wê: '' XIYAR Kurdê hût û bi hêztirîn barkêþê baran e. Hin hût hene ku radihijin 700 kîloyan. Yên vê dibihîsin vê pirsê ji xwe dikin 'Gelo ev hût çi dixwe ku dibe xwedî vê hêza ewqas pir?' û wisa bawer dikin ku bersiv xwarina 'goþtê xav' e. Lê bersiva rasteqîn xiyar e.. Anku cucumber.. rojê 3 kîlo xiyar îstîqaqa vî hûtî ye. Li vir bi vî awayî dîsan peyitî ku tiþtê girîng ne ew e ku mirov jê pir bixwe, lê ya grîng ew ku mirov çi dixwe. Loma em têyesteyê (naveroka) firçeyên xwe yên Morganite brushes aþkere nakin. Heger ku ev firçe bikaribin bikevin binê her barî û lêçûna we ya salane ya li firçeyan kêm bikin, hingê heger têde xilt hebe, yan karbon, yan jî xiyar, ev qet ne grîng e''.
Bi gotineke din dixwazin bibêjin ku firçeyên me wek vî hûtê ku jê re dibêjin Zaro Axa pir zexm û temendirêj in û zû bi zû narizin.
Stockholm, 25.04.2018
Goran Candan
Slutligen ämnet i denna reklampubliceringen från 1928 i New York om världens äldsta man Zaro Agha är känd..
- Det är TZATZIKI :) ))
Journalisterna frågar världens äldsta man Zaro Agha, "Vad äter du så att du kan hålla dig så långlivat och så stark?"
Zaro Agha svarar:
- tzatziki.
- vad är tzatziki?
- det är blandning av gurka och yoghurt.
Därefter gör en amerikansk borstfabrik som heter MORGANITE BRUSH CO. INC. - M & B en annons som säger:
- '' Precis som den jätte kurden; ät gurka. Våra borstar är lika långlivade och lika slitstarka som den jätte kurden.'' Zaro Agha som ansågs vara världens äldsta man på 1930-talet var en förvånansvärt stark man. Han hade arbetat ett helt sekel som portier och lastbärare i Constantinopel:
Ev wêneya Zaro Axa jî ji bo reklameka cigareyê ji hêla fîrmaya (Branch of Imperial Tobacco Co hatiye bi karhanîn.. Li vê reklama rojnameyî ya fîrmaya cigarê ya bi navê STEPHEN MITCHELL & SON a amerîkî ku li wan salên ku Zaro Axa li Amerîka'yê bûye, weþiyaye, wisa hatiye nivîsîn: Metûselahê hevdem, li temenê xwe yê 157 salan, li meha Hezîranê sala 1934an li Stanbolê ji jiyanê koç kir. Ew kurd bû û dibêjin sala 1777 hatiye dunyayê. (...) Zaro 13 caran jin hanî û bû xwedî 28 zarokan. Ji 28 zarokên wî tenê qîza wî ya 80 salî piþtî mirina wî jiya. Ew li temenê xwe qet devê xwe li alkoholê nedaye û cigarekêþekî yeman bû. Yekê pir laþxemm bû û carekê bû þampiyonê barkêþên/koberên 'hemalên' yan dergevanên Tirkiyê û li temenê xwe yê 147 bi hêsanî 200 kîlo hildigirt.. ____________
''Photo taken when US prohibitionist club invited Zaro Agha for to make propagandas tour in USA when he visited New York at 156 years old,
Ev jî reklameke fîrmaya cigarê ya amerîkî ya bi navê MITCHELL'S CÝGARETTES e |
MIROVÊ HERÎ TEMENDIRÊJ Ê DUNYAYÊ - Zaro Axa
.jpg)