Patrice Lumumba
Patrice Lumumba’nın Hayatı
Patrice Emery Lumumba 2 Temmuz 1925’te Belçika Kongosu’nda (bugünkü Demokratik Kongo Cumhuriyeti) doğdu.. Genç yaşta siyasi hayata atıldı ve 1958’de kurduğu Mouvement National Congolais (MNC) partisiyle Kongo’nun bağımsızlık mücadelesinde öncü bir rol oynadı. 30 Haziran 1960’ta ülke bağımsızlığını kazandığında Lumumba, bağımsız Kongo’nun ilk başbakanı oldu.
Lumumba, sömürgeciliğin mirası olan ekonomik bağımlılığa ve etnik bölünmelere karşı birleşik ve bağımsız bir Kongo vizyonunu savundu. Ancak kısa sürede hem Belçika’nın hem de ABD’nin hedefi haline geldi; çünkü bu güçler Kongo’nun zengin maden kaynaklarını kontrol etmeye devam etmek istiyordu. Lumumba’nın Sovyetler Birliği’ne de diplomatik destek arayışı, Batı tarafından tehdit olarak algılandı.
1960 sonbaharında askeri darbe ile görevden alındı, tutuklandı ve 17 Ocak 1961’de Katanga’da Belçika ve CIA destekli güçlerin gözetiminde infaz edildi. Ölümü, Afrika’daki bağımsızlık mücadelelerinin sembolü ve sömürgecilik karşıtı hareketlerin kahramanlık anlatısının en önemli dönüm noktalarından biri oldu.
Patrice Lumumba doğrudan kürdler hakkında yazıp konuşmamış olsa da, onun kolonyalizme, sömürgeciliğe, işgale ve yabancı güçlerin manipülasyonlarına karşı yürüttüğü mücadele, kürdlerin tarihsel deneyimleriyle güçlü paralellikler taşır. Lumumba’nın “bağımsızlık ancak gerçek ekonomik özgürlükle mümkündür” vurgusu, kürdlerin de petrol, doğal gaz ve stratejik coğrafya üzerinden sömürgeleştirilmesine ışık tutar. Devrimci kürd gençliği, 1970’li ve 1980’li yıllarda teorik münakaşalarda Lumumba’nın devrimci mücadelesine sıkça atıfta bulunmaktaydı.
Lumumba’nın yaşamı ve trajik ölümü, kürdler açısından da bir ders niteliğindedir: kolonyalist-emperyalist güçlerin işbirliğiyle zengin yeraltı kaynaklarının talan edilmesi, ulusal birlik çabalarının içeriden bölünmesi ve liderlerin hedef alınması, hem Kongo’da hem de Kurdistan’da tekrar eden ortak kaderlerdir. Bu nedenle Lumumba’nın adı, yalnızca Afrika için değil, dünya çapında ezilen halkların özgürlük mücadelelerinde bir sembol olarak anılır.
Patrice Lumumba’nın ülkesi olan Demokratik Kongo Cumhuriyeti, 1971–1997 yılları arasında diktatör Mobutu Sese Seko döneminde “Zaire” adıyla anıldı.
Bağımsızlık sonrası (1960): Ülkenin adı önce Kongo Cumhuriyeti (République du Congo) idi.
1964: İsim Demokratik Kongo Cumhuriyeti olarak değiştirildi.
1971: Mobutu “Afrikalaştırma” politikası çerçevesinde ülkenin adını Zaire yaptı.
1997: Mobutu’nun devrilmesinden sonra, Laurent-Désiré Kabila yönetiminde ülke yeniden Demokratik Kongo Cumhuriyeti adını aldı.
Yani Lumumba’nın öldürüldüğü dönemde (1961) ülkenin adı henüz Zaire değil, Demokratik Kongo Cumhuriyeti idi.
