BABA TAHIRÊ URYAN HEMEDANÎ
BZ 937-1010
M.S 937 ila 1010 yılında yaşamış büyük kürd şairi: Baba Tâhirê Uryân-î Hemedanî
Baba Tahir Üryan’ın “Kürt Geceledim Arap Uyandım” sözünü neden kullandığı çok tartışılmıştır; fakat kesin olan bir şey var ki hakim kültür, egemen güç ne ise, yaşadığınız coğrafyada siz de o gücün, o egemenin argümanı ile kendinizi ifade etmek zorunda kalıyorsunuz. Bu çok büyük bir haksızlık olduğu kadar buna yol açan işgalci-ilhakçı güçler de o kadar büyük bir mücrimdirler.
Baba Tahir Üryan bunu vurgulamıştır. Gece kürd uyumuş, sabah uyandığında araplar tüm coğrafyayı ele geçirmiş, hakim güç olmuştur.
Zerdüştiliğe mensup olduğu anlaşılan bir şairce 7. yüzyılda ceylan derisi üzerine Gorani (Goranîlerin Tümü Alev'îdir - aslında ezdi-yarsanî-ehlî heq'dir) lehçesiyle yazılan bir şiir, dini temalı en eski şiirlerden biridir.
Bu şiirde, islam halife ordularının zerdüşti topluluklara karşı yaptığı katliam anlatılmakta ve lânetlenmektedir.
Kutsal yerler yakıldı, kutsal ateşler söndü
Herkesten saklandı namlı büyükler
İslam orduları girdi ta Fırat’a değin
Köylerden tut da ta Şehrizor’a kadar
Esir alındı bütün kızlar ve kadınlar
Kendi kanında boğuldu özgür adamlar
Kimsesiz kaldı Zerdüşt’ün töresi, dini
Yüce Hürmüz affetmeyecek hiç birini.
Görüldüğü gibi islam orduları gelmeden önce bölgede yaşayan insanların islami bir inancı yoktur ve islamı kabul etmenin hiçte kolay olmadığı anlaşılmaktadır.
Yüz yıllar boyu bu sancı devam etmiştir. Baba Tahir de bu sözüyle egemen dilde veli, ruhani olunabileceğini ifade etmiştir. Öyle ki tıpkı alevî inancının islamî zahiri kisvelere bürünmesi gibi, ehli Haq alevî'leri de inançlarını sırlamışlar, bir zahirî kabuğa büründürmüşlerdir. Belki de inanca giriş törenleri sırasında Hindistan cevizi dağıtmalarının sırrı da budur “Kabuğa aldanma, kabuk gizdir, aslı içindedir, iç’dir, ulaşman için kabuğu kırman gerekir; hazine kabuğun ardındadır” demek isteniyordur.
Baba tahır üryan şiiri:
Dilêm ji derdê te her dem xemîn e
Balîfêm kevir, doşekem zemîn e
Sûcêm ev e ku min ji te hez kirye
Ma her ê te hez dike dil bi xwîn e
Yüreğim derdinle her zaman efkârlıdır
Yastığım taştan, döşeğim zemindir
Suçum o ki seni çok sevmişim
O sevgidendir ki yüreğim kanar
Göklerdeki yıldızları saydım bir bir;
Gel, sevgili, gel: sabahladım: belki gelir.
Gelmezse, görünmezse içim parçalanır,
Ağlar yüreğim, suskunum: elden ne gelir!
İlk kürd şair edebiyatçi tasavvufçu Baba Tahirê Ekbetanî (Hemedanî) 937-1010. Bir çok şair ve yazara ilham kaynağı olmuştur.
Mevlana Celaledini Rumi, Yunus Emre, Ömer Hayyam ve daha bir çok şair ve tasavvufçu Baba Tahir'den ilham almıştır.
