TO UNESCO & UN
Diyarbekir's historically unique & Great Ring Wall's stones are being removed and sold
This Historical Ancient Remains found in the city of Kurds Diyarbekir - Amida is the reason why Turkey does not act against its destruction
but on the contrary encourages to be destroyed
Denna historiska fornlämning finns i kurdernas Diyarbekir stad som
utgör anledningen till att Turkiet inte agerar mot förstöringen av den utan tvärtom uppmontrar till att den förstörs
En az 7 bin senedir yerinde duran bu taşı satmak için değilse NEDEN ve NASIL yerinden söktüler böyle?
Diyarbakirs historiskt unika stadsmurs stenar tas loss och säljs
Diyarbakır Surlarının taşlarının yerinden sökülüp satılıyor. Mimar Arif İpek, tedbir alınmazsa Surlardaki tahribatın boyutunun büyüyeceği uyarısında bulundu.
UNESCO Dünya Kültür Miras Listesi’nde yer alan tarihi Diyarbakır Surlarının taşları yerinden sökülüp satılıyor. Tahribat özelikle Mardinkapı kısmında görülmekte. Sur duvarları ve burçların üzerine işlenmiş ve günümüze kadar gelmiş güneş, yıldız sembolleri, kaplan, boğa, çift başlı kartal, akrep ve at kabartmaları olan taşlar yerinden oynatılmış.
Mezopotamya Ajansı’ndan Lezgin Akdeniz’in haberine göre, taşların çıkarıldığı surlara yakın bir yerde çay ocağı işleten Selim Çanak, gece saatlerinde sur diplerine birçok kişinin geldiğini, ancak gündüz vakti taşların yerinden söküldüğünü fark ettiklerini söyledi. Çarık, uzun bir süredir surların yıkılmış bölümlerinden taş götürüldüğünü, ancak bu kez üzerine şekiller olan taşların çıkarıldığını ve her gün yeni taşların çalındığını kaydetti.
Mimar Arif İpek ise taşların çökmeden kaynaklanmadığını belirterek, taşların olmadığı kısımların insan boyu yüksekliğinde olması ve izlerin yeni olmasının taşların bilinçli olarak söküldüğünü gösterdiğini söyledi. Özellikle bulunmayan dişi kesme taşların tercih edildiğine dikkati çeken İpek, “Sanki sipariş üzerine bu taşlar çıkarılmış” dedi.
Suriçi’nin Kentsel Sit Alanı olduğu gerçeğinin hiçbir çalışmada göz önüne alınmadığını vurgulayan İpek, Sur’da yapılan yıkımdan sonra molozların atılması ile ilgili çalışmanın bile gelişi güzel yapıldığını, Sur’dan çıkarılıp Dicle Üniversitesi arazisine dökülen molozların içinden çıkarılan taşların satılabilir olduğu görülünce bu durumun surlardan taşların çıkarılmasını teşvik ettiğini belirtti.
Son dönemlerde Sur içindeki kafe ve restoranların yapımında bu taşların kullanıldığına işaret eden İpek, bazı mekânların ise iç dekorasyon olarak kullandığını kaydetti. İpek, “Moloz alanından çıkan bu değerli taşların Sur içinde ve Ongözlü Köprü civarında yapılan yeni yapılarda kullanıldığı açık bir şekilde görülmektedir” diye belirtti.
Surların bakımsız ve denetimsiz halinin bu tahribata açık davetiye çıkardığını dile getiren İpek, Bölge Koruma Kurulu’nun duyarsızlığını eleştirdi. İpek, şunları söyledi:
“Sur’da yapılan alelacele çalışmaların kurumlar arası koordinasyonun sağlanmamasına neden oldu. Sur içi ile ilgili bir yetki karmaşası halen devam etmektedir. Koruma Kurulu bizim bilgimizin dışında birçok şey yapılıyor diyor. Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü yetkilerini aşarak tamamıyla belediyeyi devre dışı bırakarak bir çalışma yürütmektedir. Yine müzenin de yapılan tahribatlardan hep sonradan haberlerinin olduğunu söylüyorlar. Görev ve sorumluluk tam olarak kimde açıkçası onu da bilmiyoruz. Bu tahribatın nedeni ise ilgisizlik ve denetimsizlikten kaynaklanıyor.”
İpek, gerekli tedbirlerin alınmaması halinde bu tahribatın artarak devam edeceği uyarısında bulunarak sözlerini şöyle sürdürdü: “Bu taşların satışıyla ilgili ciddi bir yaptırımın olması gerekiyor. Periyodik kontrollerin sıklıkla yapılması gerekiyor. Burada sorumlu ve yetkili hangi kurum ise ivedilikle bu çalışmaları başlatmalıdır.”
13 Aralik 2019
Kültür Servisi
Tedbir şu olmalı: Diyarbekir'in dünyaca ünlü tarihi surları kürd şehrindeki büyük bir tarihi eser olduğu için bir an evvel yıkılmasını, yok olmasını istyeyen türk devleti surlara bu tür tahribatları verenleri cezalandrmak yerine bilakis tam cüretlendirmektedir. Bundan dolayı işgalci türk devleti bu adi yaratıkları asla cezalandırmaz. Bunun için kürd toplumu bu adi mahlukları cezalandırmalı: surlardan tek bir taş sökenin o beş para etmez ciğerini sökmek..
They remove motifs and inscriptions with a drill
Derê Romê - The Roma/Greek/Western Port
An Ancient Mystery
The Great Ring Wall of The World in Diyarbekir in Northern Kurdistan is an architectural master piece. It is the second great ring wall of the world but the first when it comes to citadells. It is 5800 m long. It has 82 towers, the wall is 4 m wide, and 17 m high.
It is believed that it was built for to proteckt the Sun Temple in the ancient cityt of Amida or it self is a Sun Tempel. In this case it is built before the agrar revoluton in the Sun worship era which is long before the agrar revolution - took place about ten or eleven thousand years BC. But it is also belived this unique citadel is built about one or two thousand years after the agricultural revolution that took place in this particular area. Even today Diyarbekir vicinity is the Middle East's wheat stocks. Cultivation Revolution (Agrar Revolution) took place for about 11 thousand years ago. When the people need to protect production surplus against looting it is believed the citadells became a social need.
The Roman Emperor Justinianus let it be renovated year 349 AD
Derê Romê - The Roma/Greek/Western Port
Derê Romê - Behind The Roma/Greek/Western Port
Behind of The Port of Roma - Derê Romê
Derê Romê - The Roma/Greek/Western Port
Derê Romê - The Roma/Greek/Western Port
Derê Romê, Port of Roma
Derê Romê - The Port of Roma
UNESCO NEREDESİN? BAK YIKIYORLAR BU MUHTEŞEM DÜNYA MİRASINI!
Tarihi bilinmeyecek kadar eski olan BEDENLERİMİZ BİLİNÇLİCE YOK EDİLİYOR. Güya UNESCO tarafından koruma altına alınmış.
Ama görüldüğü gibi günbegün yok ediliyor. Bu güzelim burcu onarmak en fazla iki aylık bir iş.
Ama mahsus yapmıyorlar bu işi 1 numaralı kürd ve Kürdistan düşmanları tarafından.
Derê Cot - Twin Doors
Derê Cot - Twin Doors 1960
Deriyê Cot - Cot Deri - Twin Doors
Deriyê Cot - Cot Deri - Twin Doors
TAKE DERÎ ("Tek Kapi") The Single Door
(Birca li Taxa Elî Paşa ku zaroktiya min li wir derbas bû, aliyê hundur. Li vir ava pîs derbas dibû û ser wê jî vekirî bû. Pir zarok diketin nav û dixeniqîn.
Jê re digotin AVA HERAM. Gava zaro bûm pir caran ji ser vê avê derbas bûme û çûme vî aliyê bedenê ku li wir deriyek heye ku mirov jê derbas dibe
diçe taxa Ben û Senê. Ji ber ku li nav vî navî peyva tirkî, zimanê dagîrkeran heye, qet ez vê peyva Ben û Senê hez nakim).
Gava Derê Romê dihat qepatkirin, 1909
Derê Romê - Port of Roma, by M. Masum Suer
Islamist Turks actively work to decay the world-unique city wall because it is a work of pre-Islam times.
"All historical works that are not Islamic must be destroyed," ordered the Muslim Caliph in Mecca in the 13th century.
Therefore, the Islamists are hostile to all ancient remains
Amida ['Diyarbekir'] has a history as long as 7 000 years old.
It believed that Amida's ancient wall was built to protect the surplus production of wheat from looting.
Amida is the province of wheat's Homeland since the Agrar Revolution started for about 12 thousand years ago
Derê Çiyê
yê Nûjen - Warê Şêr û egîdan!
Keleha Navîn [İç Kale]
Pêlikên ku diçe ser Birca Merwaniyan ('Keçî Burcu')
Keleh & Bajar
Parka Trafîkê, Derê Cot
Eli Pasha, Park
Tavgeha Zinarê Fîsê
Tavgeha Zinarê Fîsê
The famous "Ten Doors Bridge" (Pira Deh Derî) of Amida from the fäst mällenium built by Romans
Derê Çiyê ('Dağ Kapı')
Paytona elektrîkî
Paytona elektrîkî
View from the higest wall tower over the legandary river, Ten Doors Bridge and Garden Hewsel
The Great Ring Wall of Diyarbekir (Amida) in Kurdistan's Capital
TIGRIS - Hewsel & Çemê Dîclê û Bircên Keleha Diyarbekrê ji dûrî ve..
Bexçeyên Hewselê
Ji Derê Serayê ve MINARA ÇAVDÊRIYÊ (Şimdi Hz Silêman Camii diye bir arap işgalcisinin adı verilen minareye çevrilmiş eski GÖZETLEME KULESİ)
Diyarbekir surlarının 500 metre yakınlığındaki surun her iki tarafındaki 4 kattan yüksek binaların hepsi YIKILMALIDIR.
Surların 50 metre yakınından ve kapılarından motorlu araç geçmesi hemen YASAKLANMALIDIR.
Tabii ki işgalci türkler bunu yapmaz. İşbaşına gelen kürd belediye seçilmişleri almazsa böyle bir tedbiri, kimse bu iyiliği kürd şehri Diyarbekir'e yapmaz.
Mehdi Zana yerel yönetimi dışındaki diğer bütün yerel yönetmler rantçı işbirlikçi olduklarından dolayı bu soruna gereken hiçbir olumlu yaklaşımı göstermemişlerdir.
Bakınız etrafında yükselen binalardan dolayı, hiç hak etmediği ne kadar önemsiz ve küçük bir manzara oluşturuyor bu dünya tarihinin emsalsiz muhteşem kürd yapısı. Çin seddinden sonra dünya ikincisi ama ŞEHİR KALESİ bakımından da DÜNYA BİRİNCSİ'dir. Dünya'da Amida surları kadar büyük ve sağlam hiçbir şehir kalesi daha yoktur.
İşgalci türk yöneticiler, dünyanın bu en büyük şehir kalesinin kürdlerin başkenti'nde olmasından dolayı EN KISA ZAMANDA YIKILMASINA ve YOK OLMASINA yardımcı olmak için hiçbir koruyucu önlem almadıkları gibi, aktifçe yıkılması için duvarlarından taş söküp taş çalan taş hırsızlarına karşı da etkili hiçbir önlem almamıştır ve almayacaktır da.
Bermayê Derê Ciyê aliyê hundur
Birca Heft Bira aliyê hundur li Rojhilata Basûr
Birca Heft Bira ji aliyê derve
Birca Heft Bira ji aliyê derve
Birca Meraniya li tenista Derê Mêrdînê - rojhilat
Keleha bêserûber dirêj.. û bêxwedî..
Keleha bêserûber dirêj.. û bêxwedî..
At the background; The arrow fast Tigris
1937
DİYARBAKIR – “12 Eylül’den sonra Köy Hizmetleri’nde çalışan 14 arkadaşımızı işten attılar önce. Sonra, Dersimli bir müdür muavini vardı, bir gün dedi ki bana, ’17 kişilik bir liste daha hazırlamışlar. Aralarında senin de adın var. Emekli olabiliyorsan emekli ol, yoksa tazminatını da alamayıp işten atacaklar seni.’ Köy Hizmetleri’nden önce bir yıl Devlet Su İşleri’nde çalışmıştım. Askerlik de yapmıştım. Bunları toplayınca emekli olabiliyordum. Emekli oldum. Bir arkadaşımız emekli olamadığı gibi iki yıl da hapis yattı. Bütün emekleri heba oldu gitti.”
Mehmet Sevik, çocukları ve torunlarının işlettiği Arsev Kafe’de anlatıyor bunları. Kafe kendisinin aslında. 45 yıldır oturduğu Fiskaya Mahallesi’nin üstündeki yol kenarında yıllar önce açtığı çay ocağını zamanla ferah bir kafeye dönüştürmüş. Çay ocağı açmadan önce yaptığı işleri ise şöyle anlatıyor: “Emekli olduktan sonra 3-4 yıl çalışmadım. Emekli ikramiyesi bitti, emekli maaşı yetmemeye başladı. Çünkü 6 çocuğum okuyordu. İnşaat işlerini seviyordum. İnşaat işi yapmaya başladım ve 9 yıl Devlet Hastanesi’nin küçük işlerini yaptım.”
Mehmet Sevik, hikâyesini usulca anlatırken araya girip, “Neden işten atmak istediler seni?” diye sordum. Çok kısa bir soruyla cevap verdi: “Bugün Kürdü neden hapse atıyorlar?” Sonra gülerek, “Bilerek soruyorsun bu soruları. Sen sor ben anlatırım, merak etme” dedi.
Aslında Mehmet Sevik’le konuşmamıza neden, kafenin giriş kapısına yakın duvardaki bir resim oldu. Duvardaki resim Albert Louis Gabriel’e aitti. Tarihe, tarihi eserlere meraklı herkesin ama özellikle Diyarbakırlıların minnettarlıkla hatırlaması gereken bir isim Albert Louis Gabriel.
‘DİYARBAKIR SURDUR’
Mehmet Sevik, bu minnettarlığı kafesinin ön duvarına resmini işleyerek gösteren bir Diyarbakırlı. Gabriel’i hakkında bilgi edinmesi de ilginç olmuş. “1974 yılıydı yanlış hatırlamıyorsam. Kahvede oturuyordum ve yan masada bir adam bir kitap okuyordu. Kitabın kapağında Gabriel’in fotoğrafı vardı. Adam o kadar uzun okudu ki kitabı merak ettim. Masasına geçerek ne okuduğunu sordum. Okuduğu kitap Gabriel’i anlatıyordu ya da Gabriel’in bir kitabıydı. Adam dedi ki ‘Diyarbakır’ın surlarını kurtaran Gabriel’dir.’ İşte ben o günden sonra bir daha unutmadım Gabriel’i. Çünkü Diyarbakır surdur, surlar olmasa Diyarbakır da olmaz.”
Aradan zaman geçiyor ve Mehmet Sevik, Meryem Ana Kilisesi’nde çalışan Lütfü Dokucu ile dostluğunu ilerletiyor. Bir gün Lütfü Dokucu’ya, Gabriel’den söz ediyor Sevik. Lütfü Dokucu ona, Gabriel’in Diyarbakır’dan Fransa’ya göç etmiş bir Süryani olduğunu söylemiş. “Ben bilmem” diyor Sevik, “Kitaplarda da Gabriel’in Diyarbakırlı Süryani olduğu yazmıyor herhalde ama Lütfü’nün bana anlattığı buydu.”
Sevik, adını ilk kez 1970’li yıllarda duyduğu Gabriel’i hiç unutmamış. 1990’lı yıllarda kafeyi açtığında Gabriel’in adını yazdırıyor duvarlara. Dostları sormuşlar tabi, “Kimdir bu Gabriel? Başka isim mi bulamadın?” diye. Gabriel’i tanımadan vefa borcunu nasıl anlatabilir ki insan? Sevik de “Siz anlamazsınız, ince iştir bu” demiş. Sevik gülerek söylüyor bunu ama doğrusu da budur zaten, vefa incelik ister.
Suriçi’ndeki çatışmaları da konuşuyoruz Mehmet Sevik’le. Bu çatışmalar sırasında başta Kurşunlu Cami olmak üzere tescilli birçok yapı da tahrip oldu. Suriçi’ndeki 6 mahalle, 2015’ten bu yana yasaklı. Son durumunu gösteren fotoğraflardan anlaşılan o ki bu altı mahalle yerle yeksan olmuş durumda.
Mehmet Sevik, 2015’te birkaç saatliğine kaldırılan sokağa çıkma yasağı sırasında gidebilmiş Suriçi’ne. Kurşunlu Cami’sinin nasıl tahrip edildiğini görmüş ve bir daha da ayak basmamış Suriçi’ne. “İçim el vermiyor, vicdanım kabul etmiyor. Altı mahalle yok olmuş, gidip neyi göreceğim? Askerler, polisler oradan çekilmeden de bir daha gitmeyeceğim oraya.”
Sevik’e sordum: “Gabriel surları kurtardı, sence Suriçi için ayrıca bir Gabriel’e mi ihtiyaç var?” Sevik, şöyle cevap verdi: “Yeni bir Gabriel’e değil, merhamete ihtiyaç var. Merhametli kimsekalmadı.”
SURLARI KURTARAN ADAM
İşe yaramadığını söylediği dışarıdan alınmış bir ilkokul diploması var Mehmet Sevik’in. Okuma yazmayı hatta Türkçe konuşmayı da askerde öğrenmiş. Kolay olmamış tabi öğrenmesi, birçok eziyetler çekmiş. Bir gün bir komiser, “Hem benim kadar Türkçe biliyorsun hem de Kürdüm diyorsun” diye çıkışmış Sevik’e. Sevik, “İyi ki öğrenmişim bu dili, yoksa senin gibi bir zalime nasıl cevap verebilirdim şimdi” diye karşılık vermiş.
Şimdiye kadar 7 kez gözaltına alındığını, 5’inde ağır işkence gördüğünü söyleyen Sevik’in anlattığı bu küçük anıyı, Gabriel’i sadece duyduklarından tanıdığını hatırlatmak için yazdım. Kaynaklar ise Gabriel’in surları kurtarma hikâyesini özetle şöyle anlatıyor:
Albert Louis Gabriel, 1883’te Fransa’da doğmuş. Sorbonne’da güzel sanatlar ile edebiyat okumuş, Paris Üniversitesi’nde doktora yapmış. Gabriel 1926 yılında Türkiye’ye geliyor ve Darülfünun’da Arkeoloji-Sanat Tarihi dersleri vermiş. 1930 yılında Milli Eğitim Bakanlığı ile anlaşarak, Mezopotamya’daki eserler hakkında araştırma yapmak üzere yola çıkar. Hasankeyf’ten Van’a kadar sürer yolculuğu. Eserlerin fotoğraflarını çeker, çizimlerini yapar, metinler yazar.
1930’lu yıllarda geldiği Diyarbakır’daki manzara ise korkunçtur. Dönemin valisi Faiz Ergun’un talimatıyla Dağkapı-Mardinkapı arasındaki surlar top atışlarıyla yıktırılmaktadır. Surların yıkımına gerekçe olarak, “ Sur içine hava girmiyor. Bulaşıcı hastalıklar yaygınlaşıyor. Hava sirkülasyonu olsun diye surları dinamitliyoruz.”
Gördükleri karşısında dehşete düşen Albert Louis Gabriel, Milli Eğitim Bakanlığı’na rapor yazar. Diyarbakır surlarının tarih ve arkeolojik açıdan paha biçilmez olduğunu belirten Gabriel, yerel makamların başlattığı bu yıkımın bir an önce durdurulmasını ister.
Not: Albert Louis Gabriel ve çalışmaları hakkında bilgi edinmek için “Şarki Türkiye’de Arkeolojik Geziler” adlı kitaba bakılabilir. İlk kez 1940 yılında Fransızca yayımlanan kitap, 3 yıl önce Diyarbakır Tanıtma Kültür ve Dayanışma Vakfı’nın (DİTAV) katkısıyla Dipnot Yayınları’ndan çıktı.
______________________________________
Foundation For Kurdish
Library & Museum
