KURDISCHES LIEBESLIED
Aus Jolowicz's "Poly-glotte der Oriental Poesie" 1884
INTERESTING PRINTED MATERIALS
ABOUT KURDS & KURDISTAN
Home | Destpêk | Ana Sayfacikoria
KURDISCHES LIEBESLIED
KURDISCHES LIEBESLIED
Aus Jolowicz's "Poly-glotte der Oriental Poesie" 1884
XWEŞXANÊN KURDÎ
Yên ku berî şerî dihatin xwendin
| Kürtlerin savaş marşı İşgalci, islamo-faşist tirkolara karşı 1861... Xweşxanê kurdî ki dijî tirkmanan: --- Silavên min ji Tukayan re! Ew cîhek e ku jê re dibêjin Tukuj, We bi têra xwe dirêjî wê li cîhê xwe kir! Tu gelek sala li wir rûniştî, niha dema çûyînê ye, ji ber ku zû dibe, Begler! koma lehengên min tu gihîştin. Em ê konên xwe li ser mêrgên Nisa vedin, Em ê ji we re bibêjin ku hûn bi lez bifirin, paş de vekişin! Ew siwarên me yên ku ji bo birevin bi lez û bez digrin û li hespên ku dudilî ne li pey xwe dixin. Em dixwazin bê tirs li rûyên keçên we yên bedew binêrin dîtinî, Çekdar, bandê me yê şer dê li ser mêrgên we bifire! Û moşeka ku em tînin ber dîwarê keleha te, dîwarên te yên Akkulê bi dengbêja wê dilerizin! Ez bi xwe re artêşeke xurt bînim, ku hûn jê birevin, Dema ku em li deşta Kipschakê bi çekên tûj diçin. Û li deşta Maimuna siwarên min rûdinin û çolê qûmê ji hemû gelê te re dikin cihê kort. Ji ber ku hûn ê ji ber me birevin nav girên qûmê, yên ku pala we dibiriqe û dişewite, lingên we dişewitin, |
Strana Biharê bi kurdî 1861
The World's First Kurdish Coffee Brand.
From the early Eighteenth Century
Original
Label Print
Chicorée Label Kurd Warrior - 1500th Century
(Produced 1880-1930 in Paris)
Chicoree is a surrogate for coffee
FRAMED ORIGINAL PRINT 'KURDISH COFFEE' PICTURE
Etîketa Qutîka Qehwa Kurdî ya ku li navbera salên 1880 - 1930yan li Ewrûpayê (Parîsê) dihat firotin
Etîketa Orjînal
a Li Ser Qutîka Cûreyekî Kafê / Chicorée
ya bi BAHARATA (dermanê) KURDÎ:
Di Gel Wêneya Şervanekî Kurd Ji Sedsala 15emîn.
(Sal û ciyê hilberînê: li dor salên 1880-1930yî, Parîs)
Pirsek ji botanîstên Kurdistanê re?
CÎKORE = KIZWAN, KINÊR, TALÎŞK, BITIM
GELO KÎJAN?
Bundan bir asır önce, “Kürt kahvesi” vardı. Kürt kahvesi 1800’lü yıllardan itibaren 100 yıl boyunca Fransa’da ticarileştirildi. 1930 yılına kadar Avrupa'ya Kürd Menengic Kahvesi adıyla gönderilen kahve daha sonradan "türk kahvesi", "arap kahvesi" oldu. İşgalci-talancı türklük devleti’nin 1923'te kuruluşu ile birlikte kürdlerin türkleştirilen diğer bütün ulusal kültür değerleri gibi, bir kürd ulusal kültür değeri olan kürd kahvesi de “türkleşti”. Oysa işgalci-talancı türklük devleti’nin kuruluşundan çok önceleri var olan ve Kürd kimliği taşıyan, kürdlerin yabani fıstık ağacı menengiç'ten topladığı meyvelerinden yaptığı ‘qehweya kizwan’ ('menengiç kahvesi'), türklük devletinin kuruluşundan sonra inkara uğradı. Türklük devleti’inin kurulmasının ardından, kürd kahvesi de türk kahvesi (!) oldu. Oysa türk kahvesi diye bir şey yoktur. Hatta kürd kahvesi, 1830 ile 1930 arasında Fransa’da “Chicorée au Kurde” adıyla ticarileştirilmişti. İşgalci-talancı türklük devletinin kurulması ardından hem “Chicorée au Kurde”nin üretimi durdu hem de “türk kahvesi” olarak kimlik değişimine uğradı. Yüzlerce ve belki de binlerce yıldır kürdlerin yaptığı ‘qehweya kurdî’, ‘menengiç kahvesi’ne dönüştü. O zamana kadar ''türk'' veya ''arap'' kahvesi diye bir şey yoktu meydanda. Bu inkarcı tanımlamalar ve ünvanlar, igalci-inkarcı-ırkçı türklük devleti tarafından kürdlerle ilgili herşeyin yağmalandıktan sonra inkar edilmeye başlandığı bir dönemde dünyaca meşhur kürd kahvesine karşı şövence bir şekilde türetildi. Ta 1800'lere kadar Avrupa hanedanlarının, Avrupa asılzade ve aristokrat kesiminin, kürd kahvesini sağlığa faydalı olduğu için kullandıkları ve sıkı bir şekilde de tiryakisi oldukları vazgeçilmez meşhur bir içecekti. Avrupa'ya ithal ettikleri Kürd kahvesininin tarihi kahve paketi etiketinde de görüldüğü gibi, 'Kürd Kahvesi' olarak ithal ediliyordu. Kürd kahvesi aynı şekilde kürdlerin kendilerinin bolca tükettikleri ulusal bir içecekti. Örneğin ''1838 yılında Bitlis'te, en fazla tüketilen içeçek Mokka'ydı. Halk bu içeceği çok severdi.'' diyor James Brant Ingiltere'nin Erzurum konsolosu.
Bindokuzyüz yirmilerin başında, türklük devleti’nin ilanı ardından, kürd halkı üzerinde sistematik bir şekilde yürütülen inkar ve imha politikaları uygulamasına geçilererek, ilk medeniyetin derinliklerinden gelen kürdlerin bütün kültür değerlerinin, gelenek ve göreneklerinin yoğun bir şekilde inkar, talan ve tahribatına geçildi. Örneğin kürdlerin ‘qehweya kizwan’ı türklerin ‘menengiç kahvesi’ olarak tanıtılmaya başlandı. Bugünkü “menengiç kahvesi” diye tanıtılan Kürd Kahvesi ya da diğer bir adıyla “Qehweya Kizwanê”, Kuzey Kürdistan’ın Diyarbekir, Bitlis, Adıyaman, Mardin, Urfa, Erzurum ve Batman gibi kentlerinde üretilen bu içecek 20’nci yüzyılın başından itibaren yüz yıldan fazla bir süre Avrupa ve Dünya’nın başka yerlerine ihraç edilmeye başlanmış ve Avrupa piyasalarında pazarlanıyordu. Avrupa'nın elit kesimi tarafından büyük rağbet görünce daha sonra Avdupa'da üretilmeye başlandı. Kürd kahvesi Fransa’da üretime başlandığında, kahvenin Avrupa’daki geçmişi daha yeniydi. Fransa’daki ilk kafe evi, 1654 yılında Marsilya’da açılmıştı. Bu açıdan Kürt kafesi, Avrupa açısından da ilkler arasına giriyor. Oysa 1300'lü yıllardan beri halk dilinde söylenegelen ve Mem û Zin Kürd Aşk Destan'ının Ahmedê Xanî tarafından 1600:ü. yüzyılda yazılmadan önceki halk dilinde söylenegelen kürd halk destanı Memê Alan Kürd Aşk Destan'ında kürdlerin kahve içme alışkanlığına değinilmektedir.
Dönemin Kürd kahvesi pazarlamacı şirketlerden biri fransız şirketi MARCEL GODARO şirketi idi. Yüzelli yıl kadar önce Fransa’da paketlenerek diğer Avrupa ülkelerine ihraç edilen ‘Qehwaya Kizwan’ paketlerinin üzerine Kürd 'Kahvesi' yazıyordu.
Kürd Kahvesi, yabani fıstık ağacı menengiçten toplanan meyvelerden yapılıyor ve şifai etkilerinin olduğuna inanılıyordu. İçerisinde doğal olarak kafein bulunmuyor. 1880-1930 yılları arasında Fransa’da 100 gramlık menengiç kahve paketlerinin etiketleri üzerinde Kürd 'Kahvesi’ ibaresi ve 15 .yüzyıla ait tipik bir kürd savaşçısının 17. yüzyılda avrupalı seyyahları tarafından kalemle çizilmiş bir resmi var.
Menengiç kahvesini, Etiopya kökenli olduğu sanılan, içecek olarak ilk kez Yemen'de yetiştirilmeye başlanan ve adını Arapça'da "Elqahwah"dan alan kahve ile karıştırmamak gerekiyor.
Soykırım ve katliamlar ile kültürel ve mirasların yağmalanarak inkar edilmesinden sonra, bazı değerler tamamen yok olurken, bazılarının ise sadece izleri kaldı. Fransa’da üretilen Kürd kahvesinden de geriye sadece bir etiket kaldı. O etiket, halen internet ortamında bir dönemin kültürü ve üretimini temsilen dolaşmaya devam ediyor (*). Kürd kahvesi ise, kimlik yitimine uğrasa da farklı isimler altında ticarileştirilmeye ve Kürdistan'da halen evlerde ve kafelerde yapılmaya devam ediyor.
Bu kahve geleneği ve kültürü, 2013 yılında, ne yazık ki “türk kahvesi” adı altında UNESCO’nun Uluslararası Doğal Miraslar Listesi”ne alındı. Kürd örgütleri UNESCO'ya bu etiketi gönderip bu hatanın derhal düzeltilmesi önerisinde bulunabilirler. Ama işlgalci türk ordusu Kürdistan'da 13 şehri yerlebir ettiği halde hiçbir uluslar arasuı mercide işgalci-katil islamo-faşist türk ordusunun bu katliamlarını şikayet etme sadakat ve dirayetini göstermeyenlerden bunu beklemek abes kalır. Bu işi de kendim yapacağım.
________
*): BERÛ : Salên 1960 kurdên Mêrdînê diçûn Beyrdûd'ê vêca li vegerê di gel xwe qehweya Brazîlya'yê dihanîn. Gındiyên Mêrdînê li hevber vê qehweya barzîlî qehwe ya ku wan çêdikir û vedixwar nîşan didan û digotin tahma qehweya brazîlî û berûyên beriya Mêrdînê yek e, wek hev e. Du çeşîdên beruyê hene, beruyê şîrîn û beruyê tahl. Berûyên şîrîn gava li ser şaxa xwe nû çêdibin tahl in. Gava mezin dibin şîrîn dibin. Berî ku ev berû mezin bibin gundî ew ji ser dara berhev dikin û dihêrin. Paşê li nav avê dikelînin û wek qehwê vedixwun.
**): Yıl 2007 ylı idi, Fransa'da 250 yıllık tarihi olan bir matbaanın iflas etmesi ardından bana Library of Congress'ten amerikalı bir dostumun telefon edip uyarması üzerine bu matbaada ortaya çıkmış kürdlerle ilgili bu antik etiketten bir tane satın almaya yeltendim ama kabul edilmedi. Etiketlerın sahibi 'Ya hep yada hiç' dedi. Hepsini tanesi 2 dolardan anlaşarak satın aldım ve o günden bu yana bu etiketleri çerçeveleyip bütün kürd aydın, yazar, gazeteci ve diğer yurtsever kürd şahsiyetlerine karşılıksız olarak gönderiyorum. Ve bir kısmını da değişik Online Shop aracılığıyla dünyanın değişik yerlerindeki kolleksiyonculara yönelik pazarlıyorum. Yüzyıldan çok fazla eski olduğu için antik değeri olan bu etiket kolleksiyoncularca büyük rağbet görmesine rağmen kürdlerden gereken ilgiyi çok az görüyor - hemde böyle dramatik bir kürd tarihiyle ilintili olduğu halde.. İsmail Beşikçi hoca'nın dediği gibi, 'iskeleti parçalanmış, beyni dağılmış bir ulus' olmak çok zor ve büyük talihsizlikler dolu bir durumdur.
ACI GÖRÜCÜ KAHVESİ: Eskiden Kürdistan'da insanlar geleneksel görücü usulüyle evlenirlerdi. Evlenmek için damadın ailesi, oğullarıyla birlikte kızın ailesini ziyaret eederdi. Kız ve oğlan orada birbirlerini görürdü. Kahve kız tarafından pişirilip ve servis edilirdi. Kız damat adayını beğense kahvesini şekerli yapardı. Beğenmediyse kahvesine tuz koyardı. Bu geleneği bilen damat, ailesini alıp giderdi.
_______________________________________
High quality tea: Kurdish tea
In the book Plants in Nagorno Karabakh / by the author A. Petrov / and published in 1940, the author writes about the high quality of - Kurdish Tea - in Kurdish villages in Nagorno Karabakh Kurdistan in the Caucasus.
Te med hög kvalité: kurdiskt te
I boken Växter i Nagorno Karabach / av författaren A. Petrov / och publicerad 1940 skriver författaren om den höga kvaliteten av - kurdisk te - i kurdiska byar i Nagorno Karabach Kurdistan i Kaukasus.
_______________________________________
Şokolada (çîkolata) Kurdî li Împeratoriya Rûsî, Kurên Abrîkos. Xwediyê fîrmayê Bayroyê Çelo kurê Şamo bûye. Li Saratov û Moskowê bicihbûye. Laqaba wî Abrîko bûye. Navê fîrmaya wî Kurên Abrîko bûye û fîrmaya wî di nava salên 1880-1914an de kar kiriye.
Asie Minor Tente Kurde, 1820
Kizwan Kahvesi gibi şifalı kürd baharat ve bitkilerin geldiği Avrupa'da 1700-1800. yüzyılda
Kürdistan Sağlıklı Pastoral Yaşamın (köy kayatının) sembolü idi. En sağlıklı ve en lezzetli kürd sütünden
üretilmiş çikolata reklamında 'Küçük Asya'da Kürd Çadırı' ibaresi var.
Bilindiği gibi kürdler tarım ve hayvancılık mesleğinde dünyanın en ilk halkıdır.
Kurdên Rojhilatê
Kürdlerin 18. yy'dan beri Avrupa'daki imajları ekzotik-pozitiftir.
Avrupa'da pazarlanan Kahve, Tütün & Çikolata vb diğer mamüllerin
paketleri üzerinde kürdlere övgüler sıralanmıştır:
On the back of a match box, MAJOR DRUPKIN & Co, 1929 London
Bitlis ve Şemdinli tütünü ithal eden İngiliz Major Drapkin Tütün Şirketi’nin 1929 yılında imal ettiği kibrit kutusunun üzeri:
“Değişik Ülkelerin Kızları”
Tütün üreticiliği bölge ekonomisinin lokomotifini oluşturmaktaydı.
Tütün şirketinin tanıtımı;
Kurdistan;
“Kürtler özgürlüğü seven ve dağınık bir şekilde yaşayan göçebe bir ırktır.
Bazıları çadırlarda yaşıyor, bazıları yazları yaylalarda kışları da köylerde yaşıyorlar.
Kadınları erkeklerle aynı yaşam koşullarını paylaşıyorlar ve hatırı sayılır ölçüde özgürlüğe
sahipler, öyle ki yüzlerini kapatmadan gezinebiliyorlar.”
On the back of a match box, MAJOR DRUPKIN & Co, 1929 London
The Plan Letov S- 16 Which Used Against
The Kurdish Agiri Rebellion 1927
Line S.S. KURDISTAN
Sunderland
Hindustan
Steamship Co. Ltd
Built:1895
Post Card: 1926
3036 Tows Gross
Original Post Card from that time (1895-1929) at: Sara's Archive Center
A silent movie fragment shows the cargo ship (S.S. Kurdistan) at the moment of sinking in the English
Channel after it crashed into French streamer (Cassard) in September 3rd, 1926
* Copyrighted to Bristish Pathe
Click below
Der Löwe von Kurdistan, Weimar 8 Februar 1834
Kürdistan Aslanı, Selahaddin Eyyubî, Kürtler ve Araplar
Saray tiyatrosu Weimar, Cumartesi 8 Şubat 1834 ‘Kürdistan Aslanı’
Auffenberg Baronundan 5 perdelik Romantik Gösteri (veya oyun)
Müzik ve 4. 5. Perde Dansları orkestra şefi bay Hummel’e ait.
Oyun konusunun geçtiği Yıl: 1192 Yer: İsrail
Taraflar;
1192 Ekim’inde Selahaddin Eyyübi’nin önünde darmadağın olan İngiliz kralı 1. Richard, Fransız Kralı ve Gürcüler
Midway Plaisance Orıental Odeon Theatre Program Kurdish Drama 1893
COLUMBIAN EXPOSITION MIDWAY PLAISANCE
PROGRAMME OF THE KURDISH DRAMA AT THE ORIENTAL ODEON THEATRE 1893
A piece of ephemera from the Columbian Exposition, World's Fair of 1893 Midway Plaisance. Program presented at the Orıental Odeon. 12 1/4" by 6" wide. Chicago, USA
NEW THEATRE ROYAL BROADSIDE - 1824
The Sultan of Curdistan
NEW THEATRE ROYAL BROADSIDE - ENCHANTED COURSER & LOVE IN A VILLAGE
PRINCE ZERDECHENO
"THE FALSE EMIR" OF KURDISTAN
Prince Zerdecheno - The False Emir of Kurdistan
(Zerdecheno Mohamed Said Kakelo)
INFORMATION FROM UNITED STATES NATIONAL/GOVERNMENTAL ARCHIVE:
CATALOGUE: Item reference HO 144/15920
Mar 15, 1925
"EMIR OF KURDISTAN" OUSTED, BLAMES FOES
New York, March 14. -- Zerdecheno Mohammed Saide, who termed himself the "emir of Kurdistan" and leader of 18,000,000 Kurds, was deported today on the steamship Celtic for trying entering the country without permission. He said he would return to his native country and aid the Kurds in the war existing between
The False Emir
The Autonomous Kurdistan ın USSR = Red Kurdıstan or Lacın Kurdistan Republıc (1923.1939)
Kurdistan and Turkey.
Zerdecheno Mohamed Said Kakelo (alias Zerdechenko, alias Yendecheno), self-styled Prince or Emir of Kurdistan: imprisoned in France and England; deported from England and the United States.
1923-1932
*) ZERDECHENO - qelpezanekî navnetewî yê mazin bûye û navê Mîrê Kurdistanê li xwe kiriye. Lêbelê ev qelpezaniya wî ji hêla nivîsevana fînlandî Maria-Jotoni (1880-1943) hatiye aşkerekirin.
Li vir xaleke grîng heye ku ev e: Gava Amerîka vî mîrê qelpezan dersînor dike, Mîrê Qelpezan Kakelo dibêje: 'ne xem e, ez ê vegerim welatê xwe Kurdistanê nav xelkê xwe ku 18 milyon in û nuha li dijî tirkan şer dikin'.
Bi rastî jî li wê demê, sala 1925ê li navbera kurd û tirkan şer hebû. Lê belê xala grîng jî ev e; ku heger 90 sal berê behsa 18 mılyon kurd dihat kirin, nexwe î roj serhejimara şêniyê kurdan li ser 100 milyonan e. Kurd ku kêmtirê pênc zarokan nahênin, nuha gerek e kêmanî sed milyon bin.
